“Mevrouw, ChatGPT zegt dat dit de goede zin is.”
Onze cursist in Rotterdam laat zijn telefoon zien. Trots. De docent glimlacht, maar denkt: klopt dit wel? Hoe kritisch is deze AI?
Sinds 2 februari 2025 gelden regels die organisaties verplichten om AI-geletterdheid serieus te nemen. Niet alleen in bedrijven, maar ook in onderwijs en inburgering. AI biedt een nieuwe kans voor taal, maar vraagt ook begeleiding. Volgens de Europese wetgeving moeten gebruikers voldoende kennis en vaardigheden ontwikkelen om AI verantwoord te gebruiken.
Voor NT2-cursisten betekent dit: AI is niet alleen een hulpmiddel, maar onderdeel van participatie. Het gaat om bewust, kritisch en eerlijk gebruik van de technologie.
Woorden worden werelden
Stel je voor: een cursist oefent ‘s avonds zelfstandig een rollenspel met een chatbot. Of iemand laat AI zijn uitspraak checken via spraakherkenning. Tools als ChatGPT en Duolingo Max brengen de taalwereld dichterbij.
“AI-geletterdheid draait om kennis, vaardigheden en inzicht om AI-systemen bewust en verantwoord te gebruiken.”
Deze extra oefenmomenten zijn goud waard, zeker omdat veel cursisten beperkt contact hebben met Nederlandstaligen buiten de klas.
Nieuwe kansen voor taalontwikkeling
AI kan NT2-leerders op drie manieren ondersteunen:
- Altijd contact: een chatbot is altijd beschikbaar voor oefening in spreken of schrijven
Ongevraagd Advies: Gebruik AI-chatbots als extra oefenruimte, maar blijf altijd de kwaliteitsbewaker. Perfecte ERK-chatbots bestaan nog niet: feedback kan onnauwkeurig zijn en langere gesprekken kunnen rommelig worden. Laat studenten hun beste zinnen of korte fragmenten meenemen naar de les, zodat jij samen met hen de nuance en correctheid kunt bespreken.
- Directe feedback: fouten worden snel aangewezen en uitgelegd
Ongevraagd Advies: Laat cursisten korte schrijf- of spreekopdrachten maken en gebruik AI als eerste feedbackgever. Fouten worden direct aangewezen en met uitleg verbeterd, waardoor cursisten meteen begrijpen wat er misgaat. Dit is krachtig omdat het leren versnelt, zelfstandigheid stimuleert, bewustzijn van taal vergroot en motivatie versterkt. Bovendien ontlast het jou als docent enorm, omdat niet elke fout individueel hoeft te worden nagekeken.
- Woordcontext: moeilijke woorden worden in actuele context verduidelijkt
Ongevraagd Advies: Laat cursisten AI gebruiken om onbekende woorden meteen in context te zien, maar vraag hen die nieuwe woorden ook zelf in een korte zin te gebruiken. Zo wordt vocabulaire niet alleen snel toegelicht, maar ook actief verwerkt en onthouden.
Onderzoek toont aan dat digitale ondersteuning motivatie versterkt en leerresultaten kan verbeteren (OECD-studies). AI vervangt de docent niet, maar fungeert als extra oefenveld dat cursisten dichter brengt bij de taalpraktijk.
AI in actie
Soms wil je als docent dat AI heel gericht met de woordenschat ondersteunt. Met onderstaande prompt kun je elk nieuw woord laten uitleggen op het gewenste ERK-niveau. De uitleg is kort, duidelijk en meteen bruikbaar voor jouw cursist.
PROMPT:
*“Leg het woord [NIEUW WOORD] uit op niveau [ERK-NIVEAU].
Geef:
- Een korte en duidelijke betekenis.
- Maximaal 3 synoniemen.
- Eén voorbeeldzin in eenvoudig Nederlands.”**
Voorbeeld 1 gebruik
Input: fiets, niveau A2
Output:
- Betekenis: Een voertuig met twee wielen dat je met je benen vooruit trapt.
- Synoniemen: rijwiel, tweewieler
- Voorbeeldzin: Ik ga elke dag met de fiets naar mijn werk.
Voorbeeld 2 gebruik
Input: uitwaaien, niveau A2
Output:
- Betekenis: Even naar buiten gaan om frisse lucht te krijgen en te ontspannen.
- Synoniemen: afkoelen, opfrissen, ontspannen
- Voorbeeldzin: Na het eten gingen we een stukje wandelen om lekker uit te waaien.
Om het nog makkelijker te maken, hebben we er ook een uitgebreide GTP-agent van gemaakt. Jouw cursisten kunnen die op hun telefoon zetten en altijd gebruiken om nieuwe woorden te oefenen en te leren.
Klik hier voor de Woordenschat Assistent en oefen altijd en overal.
Risico’s: afhankelijkheid en vooringenomenheid
Er zijn kanten die vragen om waakzaamheid:
- Te afhankelijk worden: cursisten kunnen minder zelf oefenen
- Foute output: AI kan onnauwkeurigheden leveren
- Bias: culturele vooroordelen sluipen soms ongemerkt binnen
- Digitale kloof: niet iedereen heeft dezelfde toegang tot devices of het internet
“AI kan brug zijn, maar ook valkuil. Wie kritiekloos volgt, leert minder.”
Zonder begeleiding wordt die brug gevaarlijk.
Tip: Wees alert op rolbevestigende voorbeelden (bias) in ouder NT2-materiaal. Teksten en oefeningen kunnen onbewust stereotype beelden versterken, zoals “de man werkt, de vrouw kookt.” Gebruik je dit materiaal als basis, dan zal AI die patronen vaak herhalen en zelfs versterken in de output. Oppassen dus, en waar nodig zelf corrigeren of neutralere voorbeelden aanbieden.
De docent als gids, niet als grenswachter
De docent blijft cruciaal. Niet om AI te verbieden, maar om de weg te wijzen:
- Laat AI huiswerkcheck doen of conversatiesimulaties draaien
- Leer cursisten kritisch te kijken: klopt dit? Hoe verbeter ik het?
- Bewaak balans: AI als aanvulling, niet als vervanger
Wat zegt onderzoek over AI in taalonderwijs?
Steeds meer studies onderzoeken hoe AI het taalonderwijs beïnvloedt. De resultaten laten zien dat chatbots en AI-tools taalverwerving kunnen versterken, vooral bij spreken, motivatie en zelfstandigheid. Tegelijkertijd blijkt steeds opnieuw dat de docent onmisbaar blijft om richting te geven en de kwaliteit te bewaken. In de tabel hieronder staan enkele recente onderzoeken met hun belangrijkste bevindingen.
| Onderzoek | Belangrijkste bevinding | Bron |
|---|---|---|
| Meta-analyse van 31 studies | Chatbots hebben een duidelijk positief effect op taalverwerving, vooral bij spreken en motivatie. | International Journal of Applied Linguistics |
| Overzichtsstudie | AI is het meest effectief met actieve docentbegeleiding en context. (kaders stellen en feedback bespreken) | Computers and Education: Artificial Intelligence |
| Frontiers in Psychology | AI-tools maken studenten zelfstandiger, maar vragen om duidelijke didactische inbedding en menselijke correctie blijft essentieel. | Frontiers in Psychology |
| Australasian Journal of Educational Technology | AI werkt vooral als aanvulling op bestaande leerpraktijken, niet als vervanging. | Australasian Journal of Educational Technology |
AI-geletterdheid = burgerschapsvaardigheid
AI-geletterdheid reikt verder dan de klas:
- Laat AI sollicitatiebrieven checken
- Laat het formulieren uitleggen
- Simuleer gesprekken met instanties of werkgevers
Voor cursisten inburgering is AI geen extraatje meer – het is een sleutel tot volwaardige deelname in de samenleving.
Brug naar de samenleving
AI kan echt een brug zijn van klas naar samenleving, van woorden naar participatie. Maar alleen als cursisten leren die brug bewust en kritisch te bewandelen.
Want wie AI blind volgt, verdwaalt. Wie AI begrijpt, vindt de weg.
