Docenten eerst: AI-geletterdheid voor begeleiders

“Als ik mijn cursisten met ChatGPT laat oefenen, wie corrigeert de fouten van ChatGPT zelf?”
Deze vraag van een Nt2-docent bij een studiedag van Lingua Academy raakte de kern: AI verandert ons werk, maar de docent blijft de spil.

Waarom docenten de sleutel zijn

AI kan veel toevoegen in taalonderwijs. Maar als de docent niet weet hoe het werkt, blijft het een black box. Verantwoord gebruik begint dus bij de docent.

De nieuwe Europese AI-wetgeving verplicht organisaties om medewerkers te scholen in AI-geletterdheid, afgestemd op hun rol en verantwoordelijkheid. Voor NT2-instellingen betekent dat: niet de cursist, maar de docent staat voorop. Docenten moeten weten hoe modellen werken, bias herkennen en cursisten leren kritisch met AI om te gaan.

Wat verstaan we onder AI-geletterdheid?

AI-geletterdheid betekent méér dan weten dat ChatGPT bestaat. Het gaat om vier deelvaardigheden:

Technische basiskennis: begrijpen hoe een taalmodel grofweg werkt en waarom het soms fouten maakt.
Kritisch denken: herkennen van bias, verzinsels en gebrek aan transparantie.
Ethiek: bewustzijn van privacy, auteursrecht en verantwoordelijk gebruik.
Metageletterdheid: kunnen praten over AI: verwachtingen formuleren, grenzen aangeven en samen afspraken maken.

Magisch denken

AI klinkt vaak slimmer dan het is. Veel mensen denken dat een tool als ChatGPT alles kan of foutloos werkt, maar dat klopt niet. AI heeft geen bewustzijn of intentie, het kan de context missen en zelfs feiten verzinnen. Bovendien is het getraind op enorme datasets die vooroordelen bevatten. Docenten en cursisten moeten daarom leren om AI-uitvoer altijd kritisch te bekijken en te bewerken.

Relaties met andere geletterdheden

AI-geletterdheid staat niet op zichzelf maar sluit direct aan bij bestaande vaardigheden zoals digitale geletterdheid, mediawijsheid en kritisch taalverstaan. Waar digitale geletterdheid draait om omgaan met technologie en mediawijsheid om het herkennen van betrouwbare informatie, voegt AI-geletterdheid daar een nieuwe laag aan toe: begrijpen hoe algoritmen werken, welke risico’s er zijn en hoe we AI verstandig inzetten. Door die verbinding te leggen, wordt duidelijk dat AI-geletterdheid een logisch vervolg is op vaardigheden die docenten en leerlingen al kennen en gebruiken.

De klas als experimenteerruimte

In de praktijk zien we steeds meer toepassingen:

Chatbots als gesprekspartner bij spreekopdrachten
AI als eerste feedbackgever bij schrijfopdrachten
Spraak-naar-tekst voor uitspraaktraining

Onderzoek laat zien dat groepen die AI gebruikten mét docentbegeleiding 20 procent beter scoorden op spreekvaardigheid dan groepen zonder. AI is dus een hulpmiddel, maar de docent bepaalt de koers.

Praktische tips & werkvormen voor docenten

Dit zijn een aantal werkvormen, opdrachten en suggesties die je kunt toepassen in NT2-klassen of in je docententeams:

Prompt-reflectie gespreksronde

Vraag de cursisten: “Wat heb je aan de prompt aangepast? Waarom? Wat ging goed / mis?” Zo geef je inzicht in promptvaardigheid én kritisch denken.

Foutenjacht / hallucination-detectie

Geef leerlingen (of docenten) AI-output waarin één of meer fouten zitten: grammatica, logica, feitelijke onjuistheid. Laat hen de fouten identificeren en corrigeren.

AI-ambassadeurs & experimenteerteams

Wijs binnen een team enkele docenten aan die experimenteren met AI in hun lessen, ervaringen delen, workshops geven of peercoaching doen.

Scaffolded begeleiding

Begin met begeleide AI-gebruik (leren met stappen), later laat je cursisten zelf experimenteren en reflecteren.

AI “mini-proeftuin” binnen de klas

Start een kleinschalig experiment: laat een groep cursisten een opdracht maken met AI (bijv. een schrijfopdracht) én een controleversie zonder AI, en vergelijk de resultaten samen met de klas.

Peer review van AI-output

Laat studenten of collega’s elkaars gebruik van AI-assistentie bekijken en feedback geven op kwaliteit, taalgebruik en kritisch gebruik.

Promptbank voor het team

Creëer samen een gedeelde bibliotheek met “goede prompts” en varianten, inclusief notities over resultaten en verbeteringen.

Integratie in curriculum

Niet als los project, maar ingebed in bestaande modules: schrijfoefeningen, spreek- of luisteroefeningen waarbij AI een rol kan spelen. Voeg het toe aan het algemene cursusplan.

Inspiratie uit Europa

AI-training voor docenten is geen luxe maar noodzaak.

In Finland volgden al meer dan een miljoen mensen de cursus Elements of AI, ook leraren
Erasmus+ stimuleert digitale en AI-vaardigheden in het taalonderwijs
De Europese Commissie adviseert permanente bijscholing in scholen

Ook in Nederland ontstaan initiatieven: workshops, masterclasses. De Autoriteit Persoonsgegevens adviseert bijvoorbeeld organisaties een actieplan te maken met inventarisatie, scholing en evaluatie.

Hobbels in de praktijk

Er zijn ook drempels:

Tijd: docenten hebben volle roosters
Onzekerheid: wie borgt de kwaliteit van AI-output
Weerstand: sommigen vrezen dat AI hun vak overneemt, of willen er simpelweg geen tijd in steken.

Zoals een docent zei: “AI voelt nu nog als concurrent, niet als bondgenoot.” Scholing en zorgvuldige inbedding in het curriculum zijn nodig om dit tij te keren.

Naar een kritische AI-cultuur in NT2

Hoe maken we AI-gebruik duurzaam en waardevol? Vier stappen helpen daarbij:

Deel ervaringen in teamoverleggen of op LinkedIn / meetups
Bied scholing op maat: instap voor beginners, verdieping voor coördinatoren
Zet AI-ambassadeurs in die voorbeelden delen
Erken AI-vaardigheden officieel in professionalisering en loopbaan

Zo wordt AI niet alleen een tool maar ook een vaardigheid die bij de identiteit van de NT2-docent hoort.

De docent als gids

AI-geletterdheid begint niet bij de cursist maar bij de docent. Een docent die vaardig is kan cursisten gidsen door de digitale wereld, zoals een kompas richting geeft in onbekend terrein. AI vervangt de docent niet. Maar een docent zonder AI-inzicht staat kwetsbaar.